Het gevoel blijft

Daar zit ik dan met een zilvergrijze mevrouw van 87 in haar kleine huiskamer bij het Vondelpark. Ze lijkt gekrompen en oogt fragiel, maar de stof van haar blauwe trui zit als gegoten. Een paars sjaaltje maakt het compleet, met daarboven haar gerimpelde gezicht onder het warme licht van een grote eettafellamp.

Voor haar ligt de opengeslagen Volkskrant, zoals die altijd voor haar ligt. Zelfs tijdens het praten, pakt ze de krant geregeld tussen de vingers. Alles wat we bespreken, lijkt een onderbreking van haar dag-lang ritueel.

Wat ze leest, vergeet ze. Dat ze leest, is wat haar gaande houdt.
Gulle glimlach om een grapje. Een vraag hoe het gaat. Dan weer buigen over het groot en grijs papier. “Wil je wat drinken?”

Ik pak mijn muts. Zij: “Moeten we gaan…?” We gaan.
Ze haakt zich in mijn arm. We schuiven over stoep en straat, van zitbankje naar vensterbank – overal waar ze even rusten kan.

We eten waar we elke week eten: een zeldzame plek in de grote stad waar het geld niet telt en vrijwilligers koken. Haar oude communisten-hart veert op. Ze eet slechts een paar happen, maar neemt veel op.

Terug het donker in. In de nauwe gang van de tuin geeft ze me haar porseleinen hand. Voor de vijfde keer vraagt ze, aan de tafel bij de krant: “Heb jij Sybrand gekend?”

De toon is het antwoord, niet wat je zegt. Gevoel blijft hangen, woorden vliegen weg. Dan zij weer: “Ik mis hem zo…”

Ze ploft op de bank als ik de t.v. aanzet, vouwt haar voeten over een krukje. Ik, met mijn liefste stem: “Zal ik nog een kopje koffie zetten?” Ze smelt. Ik weet het antwoord al: “Dat vroeg Sybrand vroeger ook altijd…”

Ik reik het kopje aan, ga naast haar zitten. Vrijwel schouder aan schouder kijken we op de smalle bank naar het journaal. Een zucht, we kijken elkaar hoofdschuddend aan.

“Je mag gerust nog een paar koekjes hoor.” Ik knik en pak ze met hernieuwde jongenstrek.

Dit is geen werk.
Dit is belangrijk werk.
Dit is het mooiste werk dat ik ooit deed.

De eerste brief verschijnt in april.

Ook ik graai in een vuilnisbak naar blik

Zomaar een donderdag in een buitenwijk van Amsterdam. Ik sla een hoek om en in de verte zie ik een vrouw met omslagdoek over een grote prullenbak gebukt. Kleurige doek, zware wenkbrauwen. Ik schat haar een jaar of 60. Met een tak graait ze de bak in, gooit de tak weg. Dan steekt ze haar arm in de prullenbak. Bijna verdwijnt ze met haar hoofd in een van de gaten.

Het schokt me. Dat we mensen in vuilnisbakken naar statiegeld laten graaien. Een vrouw van deze leeftijd… Ik denk aan een vriendin die zwervers zelden iets geeft, maar spontaan een tientje gaf toen ze een man in een prullenbak naar blikjes zag vissen. “Dit zou niemand hoeven moeten doen!” vuurspuwde ze.

Terwijl ik de vrouw passeer, probeer ik discreet mijn blik af te wenden. “Hey!“ hoor ik haar roepen. “Hey, jij daar!”

Ik schaam me omdat ik haar bestaan wilde ontkennen en hou halt. Met priemende ogen kijkt ze me aan en wenkt. “Jij! Komen! Helpen!”

Het irriteert me. Hoezo: helpen?? Denkt ze nu echt dat ik in die vuilnisbak ga graaien?! Met vertrokken gezicht protesteer ik: “Nee… sorry, dat ga ik echt niet…” Woedend onderbreekt ze me: “Komen! Nu!” Mijn haren staan recht overeind. De onbeschaamdheid… Toch zie ik mijzelf naar haar toe lopen, verbaasd over mijn eigen hulpvaardigheid.

Ze kijkt me iets zachter, maar nog steeds verbolgen aan. “Hier,” ze geeft me een tak, “Jij ook proberen.” Verbijsterd staar ik van de tak naar de bak en weer naar haar. Ze wijst naar de bak. “Jij lang.”

Beïnvloedbaar als ik ben en ondanks 50 jaar levenservaring kennelijk nog steeds bereid de wereld te redden, begin ik met een schuin hoofd in de gaten van de vuilnisbak te loeren.

Ik zie weinig.

Tot mijn eigen verbazing gaat mijn arm omhoog. Met de tak peuter ik in de vuilnisbak. Ik voel en hoor iets dat op een blikje lijkt. “Ja, goed!” hoor ik haar naast me. Het lukt me het blikje langs de kant van de bak omhoog te bewegen. Mijn andere hand schiet de bak in.

Het is vergeefs. IK WIL DIT NIET! besef ik plots. Pardoes trekt mijn hand zich terug. Ik laat de tak vallen, schud mijn hoofd en been weg, een spoor van bittere verwijten achter me latend.

Dit systeem moet anders.

student van het wonder

Een gewone donderdagochtend: ik heb vrij en laat de vrijheid tot me komen. Geen agenda. Geen te doen dingen. Een paar uur ruimte thuis. Ik steek een kaarsje op, zing een lied. Even ben ik stil om de zwaartekracht te voelen. In mijn gedachten strek ik mij als een reus neer op de aarde en voel me gedragen. Ik stofzuig. Ik was af. Als de zon door de ramen schijnt, zie ik hoe vuil ze zijn en poets er één (een mens moet niet overdrijven). 

Volstrekt onbelangrijke gebeurtenissen in de loop van de wereldgeschiedenis. Maar voor mij, nu, van wereldbelang. Vanaf veertien-hoog kijk ik naar buiten en zie hoe het leven zich ontvouwt. Mijn blik niet langer vertroebeld door wat ik moet doen of wat er is gesproken. Vrij van mij bewegen de dingen door de straten. Voetgangers, fietsen. Een witte auto remt voor een stoplicht en wacht, terwijl niemand oversteekt of langs rijdt. 

De ochtendzon ligt als een warme deken over de vormen. In de lucht passeert de witte flard van een wolk tegen een achtergrond van doorschijnend blauw. De spullen in mijn studio ogen plots nieuw, vers geschapen, vanuit het onzichtbaar vuur waarin alles ontstaat. Er is geen “God” wat mij betreft, geen oppermachtig wezen, maar wel een ongrijpbaar wonder dat elk moment kan ophouden om te bestaan. Maar dat niet doet. 

Zie: weer een tel waarin ik leef. Waarin alles leeft, rondgaat in een ruimte die geen mens begrijpt, ongeacht de wiskundige formules die je erop loslaat. Het is de poëzie van een voortdurende schepping, waarvan ik elk moment het wonder probeer te zien, omdat dit wonder mij troost en optilt en laat voelen dat wat er ook aan bittere slechtheid bestaat nooit, nóóit kan tippen aan de fabelachtige schoonheid die desondanks, elk moment, zich op een ontelbaar aantal plaatsen tonen laat.  

Verbinding met het “bestaansmysterie” zonder het redelijke, aardse denken los te laten, noem ik “aardse mystiek” in navolging van de filosoof Arnold Ziegelaar.